Informatie over de buxus en de verzorging ervan:

Oprukkende buxusmot belaagd Buxusplanten

Schimmels tasten Buxus aan

Buxus vervangen?

Veel gehoorde en gelezen kreten van de laatste jaren. Gaat de Buxus het verliezen van zijn belagers of is er nog hoop? Inderdaad nemen de aantallen met aangetaste planten toe, maar er is genoeg aan te doen. Om dit goed uit te leggen allereerst een uitleg over de Buxus. Hoe groeit deze plant, wat heeft ze nodig en wat doe je tegen de belagers van de Buxus.

Waarom buxus?
Waarom is Buxus zo populair? Buxus is al vele jaren enorm in trek. Dat is al sinds de klassieke oudheid zo. Het komt door het fijne blad en de sterke, dichte vertakking van de wintergroene Buxus-soorten. In de praktijk is de wetenschappelijke naam Buxus ook de Nederlandse naam geworden in plaats van het officiële ‘palmboompje’ (Buxus-takjes vervingen en vervangen in de rituelen van de Rooms Katholieke kerk de oorspronkelijke palmtakken uit zuidelijke landen; vandaar). Geen andere groenblijvende plant leent zich voor zoveel doeleinden als Buxus. Als haagjes, als snoeivormen (rond, pyramides, vierkant, figuren) en natuurlijk als losse vorm.

Met recht vormen ze het 'groene geraamte' van menige tuin en zorgen voor structuur en kleur in de winter. Haagjes worden in de meest fantastische vormen geknipt. De mooie groene kleur, ook in de winter, en de eindeloze mogelijkheden is voor veel mensen de reden om buxusplanten in de tuin te willen hebben. Met voorgevormde draadfiguren over de planten heen maakt u de mooiste snoeivormen.

Wintergroene heesters hebben ook een milieuvoordeel. Schadelijke stoffen zoals fijnstof kunnen door bladeren worden weggevangen. Daarbij zijn wintergroene planten dus ook in de winter effectief.

Van Buxus is er niet zomaar een vervanger te bedenken die dezelfde eigenschappen heeft. Alleen daarom is het al de moeite om buxus te behouden.

Buxus en zijn standplaats.
Buxus verdraagt een zonnige standplaats tot enigszins schaduw. Voorkom uitdroging en als er water gegeven wordt, dan het liefst bij de wortels. Indien er een beregeningsinstallatie aanwezig is maak de buxus niet te vaak nat. Watergeven via de grond heeft de voorkeur.

Buxusplanten hebben behoefte aan een humusrijke, goed doorlatende en niet te zure grond. Zet buxus in potten daarom bij voorkeur in een speciaal voor buxus samengestelde potgrond. Als je een buxus plant, is een goede voorbereiding de eerste voorwaarde voor succes. Slecht doorlatende grond goed losmaken, voorkom dat er water op blijft staan. Verrijk het plantgat met een speciale buxusgrond of voldoende compost, zodat de wortels van de buxus zich goed kunnen ontwikkelen. Van de sporenelementen is Magnesium een hele belangrijke voor Buxus. Dit zorgt voor een mooie groene bladkleur. Bij de speciale meststoffen voor Buxus is dit sporenelement toegevoegd.

Afdekken van de grond.
Door de grond boven de wortels te bedekken met vezel-achtig materiaal voorkom je schimmelinfectie van de plant. Op de grond bevinden zich vele schimmelsporen, ook die van de buxusschimmels. Doordat regendruppels de grond doen opspatten wordt de plant op die manier besmet met de schimmels. Ten tijde van langdurige natte periodes is daarom de schimmeldruk veel hoger. Uit onderzoek op proefvelden is gebleken dat planten met een "vezellaag” geen of weinig last hebben van schimmelaantastingen. Planten op hetzelfde veld zonder deze laag werden wel aangetast. Deze bodembedekking, Top Buxus Carpet, is verkrijgbaar in zakken van 70 liter.

Toepassing van Top Buxus Carpet.

Hygiëne
Op dode blaadjes die zich tussen of onder de plant bevinden kunnen schimmels zich ook gemakkelijk ontwikkelen. Ruim deze dode plantendelen zo goed mogelijk op. Met een bladblazer kun je dit nog het beste doen zonder de plant te beschadigen.

Gebruik de juiste voeding
Naast een goede grond heeft de buxus ook behoefte aan een goede voeding. Bij voorkeur een meststof die naast de basiselementen stikstof, fosfor en kali ook magnesium bevat. Gebruik bij voorkeur speciale buxusmest, omdat deze optimaal afgestemd is op de wensen van deze mooie groenblijvende planten. Verder in het voorjaar een handje kalk rond de stam van de Buxus strooien, hiermee zorg je ervoor dat de grond niet te zuur wordt

Wanneer bemesten?
Buxus heeft per jaar drie groeimomenten, half april, half juni en half augustus. Door wisselende weersinvloeden kunnen deze momenten enigszins afwijken. De groeimomenten zijn duidelijk zichtbaar aan de vorming van nieuwe blaadjes. Op het moment dat de groei begint is het belangrijk om te bemesten. Gebruik hiervoor bij voorkeur speciale buxusmest. Deze heeft de juiste samenstelling en werking.

Het snoeien van je buxus
Wanneer snoei je de Buxus? Afhankelijk van de vorm en je eigen voorkeur kun je Buxus minimaal 2 keer per jaar snoeien. Te beginnen in mei en na de zomer in september. Tussendoor kun je hem bij snoeien indien nodig. Bij voorkeur snoeien als het bewolkt is, dan voorkom je verbranding van het blad. Wil je toch in de zon snoeien? Zorg dan dat je de buxus goed nat spuit en leg na afloop een deken over de plant. Gebruik voor het snoeien een heggenschaar (hand, motor of elektrisch) of een speciale buxusschaar. Zorg altijd ervoor dat je gereedschap scherp is en dat je tussendoor de buxus sappen van je gereedschap afspoelt.

Wanneer doe je wat voor de beste verzorging?

Kalk strooien: eenmalige gift van februari tot en met maart of van oktober tot en met november.

Bemesten: van maart tot en met augustus. Gebruik bij voorkeur speciale buxusmest.

Snoeien: van mei tot en met juni, in augustus en eventueel van oktober tot en met november.

Planten : Planten uit de volle grond tussen november en april aanplanten. Planten in pot kunnen het gehele jaar door aangeplant worden. Voor beide soorten geldt: niet planten bij vorst.

Buxus-soorten
Er zijn tal van Buxus-soorten en variëteiten, met verschil in hoog, laag, bont en bladgrootte.

• Buxus sempervirens 'Angustifolia'
- donkergroene, lange blaadjes
- opgaande struikvorm

• Buxus sempervirens 'Elegans'
- blaadjes hebben een geelwitte rand
- als lage haag rond pad of border
- geschikt voor kleine snoeivormen
- decoratief in perken en op terras of balkon
- groeit trager

• Buxus sempervirens 'Elegantissima'
- struikvorm
- kleine, ovale, witbonte blaadjes
- vaak bestempeld als de mooiste witbonte buxus

• Buxus sempervirens 'Glauca'
- harde blauwgroene blaadjes
- stijve en opgaande struik

• Buxus sempervirens 'Hollandia'
- groot, donkergroen blad
- opgaande, bossige groei
- aanbevolen voor het creëren van kegels, piramiden, spiralen en rechte kolommen.

• Buxus sempervirens 'Ingrid'
- hoekig blad met een meer blauwgrijze kleur
- blijft vrij laag
- minder gevoelig en een goed alternatief voor Buxus sempervirens 'Suffruticosa'

• Buxus sempervirens 'Rotundifolia'
- groeit sneller (soms tot 30 centimeter per jaar) en wordt dus meestal gebruikt voor een hogere haag of grotere vormen
- opgaande losse struik
- grotere donkergroene, rondere blaadjes
- zeer winterhard

• Buxus sempervirens 'Suffruticosa'
- compact en meer traaggroeiend
- lichtgroen, klein, rond en zacht blad
- geschikt voor lage sierhaagjes langs een pad of border
- de jonge aangroei is gevoelig voor vorstschade en kan bij veel regen openvallen
- de dichte structuur van de plant en het zachte blad maken dat oudere planten gevoeliger zijn voor schimmelziekten

• Buxus microphylla 'Faulkner' (= Buxus sempervirens 'Faulkner')
- bij niet snoeien ontstaat een opgaande wintergroene struik
- de meest gebruikte voor hagen en vormen. Zeer geschikt voor vormsnoei en buxusblokken vanwege zijn dicht vertakte groei.

- bloemen zijn onopvallend geelgroen van kleur, bloei in april
- olijfgroen, rond en glanzend blad
- is weinig gevoelig voor schimmelziekten, dus een goede keuze.
- bij onvoldoende bemesting of te veel water treedt vaak winterverkleuring op

• Buxus microphylla 'Herrenhausen'
- fijnere, lichtgroene blaadjes
- voor lage haagjes of als struik
- bodembedekkend

• Buxus microphylla 'Rococo'
- fijne en lichtgroene blaadjes
- voor lage haagjes of als struik
- bodembedekkend

Buxus belagers.
De laatste jaren wordt de buxus belaagd door verschillende plagen: buxusschimmels en de buxusmot, waarvan de rupsen van de buxusmot de schade aanrichten.Vaak gaat de aantasting van de Buxusmot en haar rupsen ook nog gepaard met een aantasting van Buxusschimmel. Door de vraatschade en een verzwakking van de plant is de kans op een schimmelinfectie groter.

Kommer en kwel met de Buxus? Met de juiste aanpak is de Buxus zeer goed te handhaven in onze tuinen.

Welke belagers ?
Glyphodes perspectalis of de buxusmot.
Sinds 2006 is de buxusmot gesignaleerrd in Duitsland (Baden-Württemberg). De soort kwam vermoedelijk via geïmporteerde planten uit Azië in Europa terecht. Glyphodes perspectalis leeft oorspronkelijk in Japan, Zuid-Korea en China.
Later (2007-2008) verspreidde de soort zich ook zeer lokaal in Zwitserland, Frankrijk en Groot-Brittanië.

Helaas werkt de buxusmot sinds 2009 ook in Nederland aan een sterke opmars en worden er steeds meer schadegevallen vastgesteld.

Biologie van de buxusmot.
De vlinders verschijnen in april/mei en hebben een spanwijdte van ongeveer 4 cm. Ze zijn wit met een bruine rand aan de vleugels. Ze leven ca. 8 dagen en zetten hun eitjes in kleine groepjes (eispiegels) af op de onderkant van het blad van hun favoriete waardplant, de Buxus.

De jonge rupsen zijn vuilgeel en krijgen na enkele dagen bruine lengtestrepen (ze zijn dan ca. 5 mm groot).

Volgroeide rupsen zijn felgroen met een zwarte kop en zijn zo’n 4 cm groot, ze hebben nu zwarte stippen en lichte en zwarte lengtestrepen. Bij een gemiddelde temperatuur van 20°C duurt de ontwikkeling van ei naar pop ongeveer 26 dagen.
Bij het verpoppen is de nieuw ontwikkelde pop felgroen met donkere strepen en vlekken. Ze verkleurt crèmekleurig bruin naarmate de adulte vorm zich binnenin de cocon ontwikkelt. De pop is ongeveer 1,7 cm lang. Per seizoen kunnen er zich dus meerdere generaties rupsen en vlinders ontwikkelen. Controle hierop blijft dus van belang.

Schadebeeld van de buxusmot.
De aanzienlijke schade die de rupsen van de buxusmot aanrichten uit zich vooral in dode blaadjes, kale takjes, bladskeletten en spinsel! De rupsen kunnen het jaar door op buxusplanten worden aangetroffen, vlinders en poppen enkel in korte periodes tussen april en september.

Aantasting begint veelal klein en breid zich steeds verder uit. Grote hoeveelheden rupsen resulteren uiteindelijk in kaalvraat van de plant. Dit gebeurt in een zeer groot tempo. Let wel: de plant kan dit weer herstellen door hergroei, maar bij herhaling keer op keer zal verzwakking en uiteindelijk afsterven van de plant plaatsvinden. Beheers of bestrijd de rupsendruk.

De eerste schade is meestal lastig te zien. Kleine plekjes met wat verkleurde blaadjes, een enkel aangevreten blaadje, bladkrullen en smalle vraat gangen op de blaadjes. De vraatsporen van jonge rupsen zijn eerder kleine mineergangen of blaasmijnen omdat ze het bladmoes aan de onderkant van het blad wegschrapen. Al snel beginnen ze bladeren aan elkaar te spinnen waardoor de schade en aanwezigheid van de rupsen steeds meer opvalt. Dit is het beginstadium. De volgende generatie rupsen is met een groter aantal en zal meer schade toebrengen. Bij geen bestrijding zal dit steeds meer worden.

Bestrijding van de buxusmot en zijn rupsen.
Let op dat je de schade aan je planten goed analyseert alvorens te gaan behandelen. Ook schimmelaantastingen zoals Cylindrocladium buxicola veroorzaken zwarte plekken en bladsterfte.
Rupsen en poppen kunnen op elk moment met de hand worden verwijderd. De spinsels kunnen worden weggeknipt.
Feitelijk is alleen de bestrijding van de rupsen het meest effectief. Veel vogels in de tuin kunnen u hierbij ook helpen (uiteraard dan geen chemische middelen toepassen). Hang dus nestkasten op, zorg voor voldoende begroeiing en voer de vogels.

Mezensterfte zeer waarschijnlijk niet door buxusmotbestrijding

Onderzoek wijst uit dat koolmeessterfte waarschijnlijk niet het gevolg is van de bestrijding van de buxusmot. In een enkel geval zouden diergeneesmiddelen tegen vlooien en teken bij honden en katten wel tot sterfte geleid kunnen hebben. Dat blijkt uit een studie van CLM Onderzoek en Advies in samenwerking met het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW). De gevonden concentraties van pesticiden zijn volgens de onderzoekers in de meeste gevallen te laag om sterfte van de jonge mezen te hebben veroorzaakt. Op locaties waarvan melding is gedaan met welke pesticiden tegen buxusmot is gespoten, worden deze stoffen bovendien niet teruggevonden in de mezen.

Mezen gebruiken honden- en kattenharen om hun nest te bekleden. Door de behandeling van honden en katten met diergeneesmiddelen tegen vlooien en teken blijken deze haren insecticiden te bevatten. In 97% van het aantal keren dat in de jonge mezen toegestane insecticiden zijn gevonden zou dit gerelateerd kunnen worden aan contaminatie via haren met diergeneesmiddelen.

Eerder werd vermoed dat koolmezen vooral doodgaan na het eten van bespoten rupsen van de buxusmot, maar dat klopt dus niet.

Diergeneesmiddelen

In dode mezen zijn 26 verschillende pesticiden aangetroffen, waarvan twee derde van de metingen insecticiden betreft. Deze insecticiden zijn waarschijnlijk voor het grootste deel afkomstig van diergeneesmiddelen tegen vlooien en teken bij honden en katten. Mogelijk zijn jonge mezen in enkele nesten hieraan doodgegaan.

Daarmee lijkt volgens de onderzoekers de ’haarroute’ de meest waarschijnlijke route waardoor jonge koolmezen insecticiden binnen krijgen. Deze route is nog niet eerder beschreven. Voor gewasbeschermingsmiddelen die via het voedsel in mezen komen, is dat 58%.

Via diergeneesmiddelen kunnen insecticiden uiteindelijk in jonge mezen terecht komen.

Minder insecten in de stad

De afgelopen twee jaar is de sterfte onder jonge mezen gelijk gebleven, zeggen onderzoeksinstituut CLM. Wel gaan er in de stad meer jonge vogels dood dan op het platteland. Zo is er in de stad een lagere hoeveelheid insecten, een lagere kwaliteit van insecten en een hogere kans op sterfte van de volwassen mezen die daardoor hun jongen niet meer kunnen verzorgen. Zo kunnen volwassen mezen ten prooi vallen aan katten of tegen een raam vliegen.

Ook is er geen toename van sterfte van nestjongen van de koolmees in de stad waargenomen vanaf 2017, het jaar dat er een toename van de buxusmot is geconstateerd, en daarmee waarschijnlijk ook van de busxusmotrupsbestrijding. Wel kunnen de voor vogels sterk giftige stoffen fipronil en imidacloprid in enkele gevallen de oorzaak zijn van sterfte van jonge koolmezen.

Uit eerder onderzoek bleek dat er een hogere sterfte van jonge koolmezen in de stad was, ten opzichte van natuurgebieden. Dit verklaren de onderzoekers nu door een combinatie van factoren.

Buxine

Onderzoekers bekeken ook of buxine de oorzaak is van de dood van jonge koolmezen. Dit is zeer waarschijnlijk niet het geval. Buxus en buxusmotrupsen bevatten de natuurlijke gifstof buxine. Buxine is giftig voor zoogdieren, maar er zijn geen onderzoeken gevonden die laten zien dat buxine giftig is voor vogels.

In proeven die in 2018 op NIOO-KNAW zijn uitgevoerd, bleek dat koolmezen buxusmotrupsen eten en zelfs een voorkeur hebben voor deze groene rupsen ten opzichte van andere, niet-groene insecten. Deze mezen zijn hierna niet ziek geworden en zijn daar ook niet aan doodgegaan. De verwachting is dan ook dat buxine zeer waarschijnlijk niet de oorzaak is van de dood van jonge koolmezen.

26 verschillende pesticiden aangetroffen

In totaal zijn 26 verschillende pesticiden aangetroffen in de 41 monsters van dode jonge koolmezen. Het valt de onderzoekers op dat naast insecticiden ook fungiciden en herbiciden zijn aangetroffen. Het gaat hierbij om:

Insecticiden (9): cypermethrin, DDT, fipronil, fluralaner, imidacloprid, permethrin, piperonyl butoxide, propoxur, pyriproxyfen;
Fungiciden (6): difenoconazool, dimethomorph, folpet, iprodion, pencycuron, tebuconazool;
Herbiciden (7): chloorprofam, fluroxypyr-1-methylheptylester, oxadiazon, pendimethalin, phenmedifam, propyzamide, prosulfocarb;
Biocide (2): 2-Fenylfenol, DEET;
Industrieel (1): difenyl;
Intermediair (1): anthrachinon.

Sociale media

De sterfte onder mezenjongen is de laatste jaren niet toegenomen. Een mogelijke verklaring van de onderzoekers voor het feit dat mensen dáchten dat de sterfte plots toenam, zien zij in sociale media. Steeds meer mensen volgen het wel en wee (volgens onderzoekers vooral dat laatste) van mezen met een eigen camera, terwijl voorheen mensen niet wisten wat zich in een nestkast afspeelde. Via sociale media worden ervaringen gedeeld en daardoor zijn mensen ook beter gaan opletten. Daardoor constateren zij volgens de onderzoekers eerder dat ’hun’ mezen zijn doodgegaan.

’Stop gebruik pesticiden in huis en tuin’

Hoewel de oorzaak van de mezensterfte niet kan worden gekoppeld aan bestrijding van de buxusmot met chemische middelen, geeft de studie volgens de onderzoekers wel inzicht in de verspreiding van pesticiden in het milieu. Zij pleiten ervoor dat het gebruik van pesticiden in huis en tuin stopt. Er zijn volgens hen voldoende niet-chemische alternatieven beschikbaar.

Als je ervoor kiest om de rupsen chemisch te bestrijden zoek een middel met zo min mogelijk schadelijkheid. Een bestrijdingsmiddel op basis van pyrethrum zal snel en doeltreffend werken. Bovendien is dit product van plantaardige oorsprong waardoor het geen nawerking heeft en het biologisch evenwicht na de behandeling spoedig hersteld. De behandeling dient verschillende keren herhaald te worden en werkt het best tegen jonge rupsen. Nadeel van deze middelen is dat ze schadelijk kunnen zijn voor bijen en andere nuttige insecten.

Je kan ook gebruik maken van een breedwerkend insecticide waarbij het product drie weken in de sapstroom blijft waardoor er geen nieuwe plaag kan ontstaan. Voor bestrijding met chemische middelen geld ten allen tijde dat de gebruiksvoorschriften gevolgd dienen te worden en dat door veranderende wet- en regelgeving veel kan wijzigen. Voorkom gevolgschade door verkeerd gebruik. Gebruik geen middelen die schadelijk zijn voor bijen en andere nuttige insecten.

Voor de bestrijding zijn er ook voldoende biologische alternatieven die minder of geen schadelijke effecten hebben.

Een nieuw biologisch middel ter bestrijding van de rupsen is met bacteriën. Dit middel  wordt o.a. verkocht onder de naam Xentari. Hiermee wordt de rups op een biologische en bij-vriendelijke manier bestreden. Na bespuiting van de buxus hiermee vormt het een giftige stof in het spijsverteringkanaal van de rups. De rups sterft binnen een dag. Niet schadelijk voor andere insecten en vogels.

Een andere bestrijding is met een mottenval. De mannelijke motten worden in een val gelokt met feromoon lokstoffen, komen vast te zitten op een lijmband en kunnen zodoende de vrouwelijke motten niet bevruchten. Meer weten hierover of direkt aanschaffen? Klik hier.

Bestrijding met nematoden is een nieuwe ontwikkeling. Parasieten parasiteren op de rupsen waardoor deze sterven.

Bespuiten met munt-olie schijnt ook te helpen om de motten en rupsen te verjagen (hiervan is nog onvoldoende bekend, maar het vermelden wel waard). Als het werkt is dit een goed alternatief.

Buxusziektes met bladval en taksterfte veroorzaakt door schimmels.

Buxus wordt voornamelijk aangetast door twee soorten schimmels, namelijk: Cylindrocladium buxicoli en Volutella buxi

In natte zomers vieren allerlei schimmelziekten hoogtij. Dit is niet anders voor de gevreesde schimmelaantastingen bij Buxus.

Er komen twee verschillende schimmels voor bij buxus namelijk Cylindrocladium buxicola en Volutella buxi.

Beide schimmels veroorzaken blad– en taksterfte. De aantasting begint meestal met Cylindrocladium en kan gevolgd worden door een secundaire aantasting van Volutella. Beide schimmels dienen dan ook bestreden te worden. De hoge agressiviteit van deze buxusschimmels kan leiden tot aantasting en gedeeltelijk afsterven van een buxusbeplanting. Voorkomen is altijd nog beter dan genezen, dus voorkom het opspatten van de grond onder de Buxus en geef de Buxus bij voorkeur water bij de wortels. Tevens zorg voor de meest ideale groeiomstandigheden voor uw buxusplanten.

Cylindrocladium buxicola: De aantasting begint met zwarte vlekken op het blad. Na enkele dagen vallen de aangetaste bladeren massaal af en er ontstaan zwarte strepen op de jonge twijgen. De zwarte strepen op de stengels zijn typerend voor Cylindrocladium Deze buxusschimmel zorgt voor de hevigste bladval en schade. De ziekte slaat snel en hevig toe. Bij een ernstige aantasting kunnen gedeeltes van de plant diep afsterven door uitdroging.

Volutella buxi ofwel taksterfte: De aantasting begint met bruinverkleuring van de bladeren aan de topscheuten die daarna verdorren en tijdelijk aan de plant blijven hangen. Na verloop van tijd ontstaan er kale plekken. Onderaan de bladeren zijn er eerst witte en vervolgens bleekroze tot oranje sporenhoopjes te zien. De schimmel slaat vooral toe bij temperaturen tussen 15 en 25°C en bij aanhoudend nat weer.

Beginstadium besmetting met Volutella.

Het schadebeeld begint meestal met enkele kleine plekken om dan het tweede jaar uit te groeien tot grote aangetaste vlakken. Deze ziektes zijn bij een correcte behandeling goed te bestrijden. Wanneer er bij aantasting echter geen behandeling wordt uit